بهمن شناسی
بهمن پودری، توده ای از برف است که کریستال های آن به هم نچسپیده اند. این بهمن بیشتر در هنگام توفان یا بلافاصله پس از آن رخ می دهد. این بهمن شکلی شبیه 8 بر روی شیب ایجاد می کند.
بهمن قالبی، که بر اثر شکسته شدن یک لایه برف به هم پیوسته، از روی یک لایه برف ضعیف قبلی ایجاد می شود. وجود یک خط شکست مشخص در بالاترین بخش بهمن ( تاج بهمن ) ساده ترین راه شناخت این نوع بهمن می باشد.
مهمترین عامل های وقوع بهمن کدامند؟
در یک دسته بندی کلی این عوامل به چهار دسته زیر تقسیم می شوند :
1- شیب و عوارض منطقه
2- آب و هوای منطقه
3- نحوه لایه بندی برف
4- انسان ها
1- شیب و عوارض منطقه
شکل شیب، تاثیر فراوانی در وقوع بهمن ها دارد. بیشتر بهمن های قالبی در شیب های محدب ایجاد می شوند. مناسب ترین شیب برای ایجاد بهمن بین 30 تا 45 درجه ( شیب بحرانی ) است و بیشترین تعداد بهمن در این شیب اتفاق افتاده است.
2- آب و هوای منطقه
هرچه برف تازه بیشتر ببارد احتمال رخداد بهمن بیشتر می شود. باد می تواند حجم زیادی از برف را در یک شیب به روی هم انباشته کند و خطر بهمن را افزایش دهد. همواره نخستین روز آفتابی بعد از چند روز هوای برفی، خطرناک ترین زمان برای رخ دادن بهمن است. دمای پایین، همراه با ریزش برف باعث می شود تا برف تازه تحکیم پیدا نکند و برف تازه مستعد وقوع بهمن باشد. همچنین افزایش زیاد دمای هوا، برف را شل می کند و باعث می شود تا برف استحکام خود را از دست بدهد و احتمال وقوع بهمن افزایش یابد. بهمن های قبلی که در اطراف شما رخ داده اند، حجم زیاد بارش برف تازه ( 2 سانتی متر یا بیشتر )، برف تازه که در حال بارش است ( 2 سانتی متر در ساعت یا بیشتر ) نشان دهنده افزایش احتمال وقوع بهمن هستند.
3- نحوۀ لایه بندی برف
در طول فصل زمستان، برف تازه در برابر عواملی مانند باد و دمای متغیر هوا قرار می گیرد. به همین دلیل به شکل لایه هایی متفاوت و با استحکام متفاوت، بر روی شیب قرار می گیرد. نحوۀ لایه بندی برف بر روی شیب تاثیر بسیار زیادی بر وقوع بهمن دارد. یک لایه برف تازه بر روی یک بستر ناپایدار می تواند سبب لغزش لایۀ رویی و وقوع بهمن شود.
4- انسان ها
وقوع بهمن، به شانس بستگی ندارد، بلکه نتیجۀ تصمیم انسان است. بر اساس آمار، بیش از 90 درصد از بهمن ها که منجر به مرگ یا صدمه شده اند، توسط انسان ها ایجاد شده اند. انسان ها به دلایل متعددی ( مانند نحوۀ تصمیم گیری، عدم آگاهی و آموزش نامناسب، نگرش و عادت های نادرست، عدم انتخاب مسیر صحیح و ... ) علائم هشداردهندۀ وقوع بهمن را نادیده می گیرند و با تصمیم گیری نادرست سبب وقوع بهمن می شوند.
شرایط مستعد وقوع بهمن معمولا چگونه است؟
یک شیب تند که نزدیک به خط الراس است و در سایه قرار دارد؛ همچنین حجم زیادی از برف تازه توسط باد در آن انباشته شده است.
اگر شاهد سقوط بهمن روی دیگران بودید :
- شما نباید یک قربانی دیگر باشید، تشخیص دهید که آیا ورود شما به منطقۀ وقوع بهمن ایمنی شما را به خطر می اندازد یا نه؟
- زمان بسیار حیاتی است! شما تنها کسانی هستید که می توانید در نخستین 15 دقیقۀ حیاتی پس از وقوع بهمن به قربانی کمک کنید.
- اگر محیط ایمن بود، آخرین نقطه ای که فرد را آن جا دیده اید، شناسایی کنید و در مسیر سقوط بهمن با چشم به دنبال قربانی بگردید.
- اگر در سطح بهمن قربانی را نیافتید، با استفاده از روش های جستجو با سوند یا با استفاده از دستگاه های الکترونکیی به دنبال وی بگردید.
اگر خودتان گرفتار بهمن شدید
- فریاد بکشید و دیگر افراد را آگاه کنید.
- همۀ تجهیزات ( کوله پشتی، باتوم، کلنگ و ... ) را از خود جدا کنید.
- سعی کنید خود را به سمت کناره های بهمن بکشانید.
- سعی کنید یکی از دستانتان را در مقابل صورت قرار دهید و زانوها را به سمت سینه خم کنید تا فضای بیشتری برای تنفس در اختیار داشته باشید.
اگر نور خورشید را می بینید، سعی کنید خودتان را تکان دهید و به بالای برف بکشید، در غیر این صورت انرژی خود را ذخیره کنید.
- آرام باشید و به تنفس خود نظم دهید.
همواره به یاد داشته باشید :
- در هنگام اجرای برنامه، به همۀ تغییرات محیط توجه کامل داشته باشید، تغییر در شرایط برف و دمای محیط آن، می تواند نشان دهندۀ افزایش خطر وقوع بهمن باشد.
دوری از وقوع بهمن و یا زنده ماندن پس از رخداد آن، نیاز به داشتن دانش در مورد بهمن و دلایل و شرایط وقوع، تجربۀ صعود در مسیرهای برفی و انتخاب مسیر صعود و فرود صحیح دارد. گرفتار شدن در بهمن تنها یک بدشانسی نیست، بلکه بهمن به دلایل مشخص و در زمان و مکان خاصی اتفاق می افتد.
تمرین کنید تا بتوانید در شرایط نامناسب به کوه نروید، در شرایط نامناسب جوی این جمله را به خود یادآوری کنید : امروز به کوه نمی روم!
گردآوری : حمید رضا طاهر
منبع : بروشورهای آموزشی هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان تهران
روابط عمومی گروه کوهنوردی قاجر قروه
