نظامهای درجه بندی سختی مسیر
همه این ها را می توان دلایلی برای به وجود آمدن درجه بندی بر شمرد . اما همیشه مطالبی که بر مبنای نظرات فردی طرح می گردد می تواند فراهم کننده دردسر و سردرگمی نیز باشد . می شود گفت درجه بندی مبنای قراردادی بین چند نفر با یک زبان خاص است . درجه بندی یک مسیر می تواند در حسن صعود یک فرد قد بلند یا قد کوتاه فرق کند ! درجه بندی می تواند در هنگامی که یک گروه قدرت مند و با تکنیک اقدام به صعود مسیر می نمایند تا حد زیادی افت پیدا کند و یا می تواتد در هنگام صعود یک تیم ناشی در حد اعجاب آوری اعداد درجه بندی مسیر صعود را داشته باشد. اما آنچه علی رغم این همه تفاوت نظر ، مورد لزوم در نظر می آید خود درجه بندی است که نیاز به این امر با پیدایش کروکی های دیواره و نیاز به یک زبان رسمی و گویا بیشتر احساس می شود.
در این بخش سعی گردیده است تا نخست به بررسی دقیق چند سبک درجه بندی مورد قبول جوامع گوناگون پرداخته و در نهایت با درج جدول هماهنگی نظام های درجه بندی به این بحث ادامه دهیم اما قبل از طرح نظام های گوناگون درجه بندی ، نخست نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه درجه بندی صعود در دنیای کوهنوردی .
طبق اسناد موجود اولین دوره های درجه بندی صعود به سال 1900 میلادی برمی گردد . امیا زیگموندی اولین نفری بود که از طبقه بندی سختی مسیر های صعود سخت گفت . وی این طبقه بندی را در خصوص صعود هایش از یخچال ها به کار می گرفت .
بعد ها در سال 1914 هانس دوفلر و ولستک در سال 1934 این درجه بندی را کاملتر کردند و توانستند یک تقسیم بندی 5 درجه ای را تنظیم و تدوین کنند . در سال 1947 اولین بار یک مجله کوهنوردی که در شامونی فرانسه منتشر می گردید مقاله ای در خصوص درجه بندی مسیر صعود نوشت.
کوهنوردان سیرا کلوب آمریکا نیز در سال 1930 برای خود جدولی تهیه کرده بودند که در آن سختی مسیر صعود را به 6 دسته تقسیم کرده بودند تعاریف این جدول بر مبنای تکنیک ها و ابزارهای به کار برده شده در هنگام صعود طبقه بندی گردیده بود.
اما در سال 1950 در دره یوسه میتی آمریکا آقای مارک پاول ( Mark Powel) جدولی را بر مبنای زمان و تعداد طول طناب صعود شده تنظیم نمود که می توان گفت به گونه ای کلی با درجه بندی مسیر آن هم به لحاظ زمان و طول متراژ صعود برخورد کرده بود .
راهپیمایی - نیاز به تکنیک های مخصوص و وسایل مخصوص ندارد.
عبور از موانع و صخره های کوتاه الزامی است . توصیه می شود از دست ها گاهی برای حفظ تعادل استفاده شود.
سنگ نوردی ابتدایی - برای کوهنوردان تازه کار استفاده از طناب توصیه می شود .
سنگ نوردی کامل - احتمال سقوط برای کوهنوردان وجود دارد. سقوط در هنگام اینگونه صعود ها امکان دارد کشته شدن سنگ نورد را باعث شود . کار گذاشتن حمایت میانی توصیه می شود.
صعود آزاد مشکل - حمایت میانیها بایستی از قابلیت تحمل بالایی برخوردار باشند . گاه تا دو رشته طناب برای حمایت و صعود به کار برده می شود.
صعود مصنوعی - ( صعود کمکی ) از طناب و حمایت میانی و رکاب برای صعود استفاده می شود.
اما هیچ کدام از روش های طبقه بندی تعریف دقیقی و جامعی از درجه بندی به دست نمی دهد لذا کوهنوردان و به خصوص کوهنوردان فنی نیاز بیشتری به درجه بندی برای طبقه بندی سختی مسیر های صعودشان داشتند که شروع به ترویج روش های گوناگون درجه بندی نمودند ، که البته تمامی آن ها با استقبال آنچنانی از سوی کوهنوردان روبرو گردید که می توان از علل آن قاره ای یا کشوری و یا حتی منطقه ای عمل کردن کوهنوردان را بر شمرد. زیرا هنوز هم سنگ نوردان در سراسر جهان به روش های مورد علاقه خود مسیرها را درجه بندی و اطلاعات آن را منتشر می نمایند . تلاش اتحادیه بین المللی کوهنوردی UIAA مبنی بر تدوین و تهیه یک روش جهانی در سال 1968 برای همه کوهنوردان نیز راه به جایی نبرد که این خود نیز دلایلی دارد که در حوصله این بحث نیست . لذا آنچه امروزه بیشتر از همه در کتب و نشریات کوهنوردی مرسوم است طرح جدول تطبیقی درجه بندی است که در هر منطقه و قاره ای کاربرد دارد و کوهنوردان با مراجعه به آن درجه سختی مسیر مورد علاقه خود را با سایر نظام های درجه بندی تطبیق می نمایند.
بررسی نظام های درجه بندی کوهنوردی
همانطور که قبلا ذکر شد نظام های گوناگونی در بین کوهنوردان تدوین و به اجرا گذاشته شده است این روش ها در عین اینکه می توانند برای کوهنوردان همان خط گویا و معرف سختی درجه صعود باشد اما این اشکال را به دنبال خواهد داشت که داشتن یک جدول تطبیقی کامل از تمامی این روش ها امکان نداشته و چنانچه نیز این جدول ها تهیه گردد احتمال عدم تطبیق برخی درجات با یکدیگر امکان پذیر خواهد بود.
الف : نظام اتحادیه بین المللی کوهنوردی UIAA
ب: نظام یوسه میتی Y.D.S یا U.S.Aیا ولز نباخ
ج: نظام انگلیسی
د: نظام فرانسوی
UIAA SKALA
الف: نظام طبقه بندی سختی صعود بر اساس مصوبه اتحادیه بین المللی کوهنوردی UIAA
نظام طبقه بندی UIAA در اجلاس اتحادیه در سال 1968 تهیه و به تصویب رسید سپس در سال 1978 تکمیل گردید. شاخصه این نظام استفاده از اعداد رومی بود که بر مبنای قرارداد سختی صعود را از عدد I ت X+ طبقه بندی نموده است . علاوه بر استفاده از اعداد رومی پس از درجه V با اضافه نمودن علامت مثبت یا منفی جلوی هر عدد نسبت به تخفیف یا شدت درجه سختی مسیر نیز مرسوم گردیده است . با حساب درجات منفی و مثبت ها می توان گفت که این نظام از 22 درجه برخوردار می باشد که امکان درجه بندی دقیق را برای کوهنورد فراهم می نماید . این نظام بیشتر مورد استفاده سازمان ها و مراکز رسمی کوهنوردی در جهان قرار می گیرد اما باید گفت که کوهنوردان با توجه به دلایل گوناگون کمتر به این نظامم علاقه نشان داده اند . اغلب سنگ نوردان علاقه مندند تا طبقه بندی را به روش معمول در بین کوهنوردان کشورشان انجام دهند.
ب: نظام اعشاری یوسه میتی(Y.D.S)
نظام اعشاری نخست در سال های 1937 از روی روش آلمانی ولزنباخ Welzenback توسط سنگ نوردان آمریکایی کپی برداری گردید و با 6 کلاس به کوهنوردان معرفی گردید که به ترتیب به شرح زیر است:
درجه 1 – راهپیمایی
درجه 2 – صعود ساده از معابر سنگی .
درجه 3 – صعود با استفاده از طناب حمایت برای مبتدی ها
درجه 4 – صعود با استفاده از حمایت وایجاد کارگاه های حمایت برای تضمین در هنگام صعود نیاز به ایجاد حمایت میانی ، گاهی احساس می شود .
درجه 5 – صعود جدی است وبا حمایت انجام می شود . کاربرد حمایت میانی ها الزامی و با خطر سقوط همراه می باشد.
درجه 6 – صعود مصنوعی : در این بخش علاوه بر استفاده از امکانات فنی و طناب حمایت نیاز به استفاده از امکانات مصنوعی به منظور انتقال وزن احساس و استفاده از رکاب به عنوان ایجاد پاکیزه در مسیرهای مصنوعی و زیر خالی (کلاهک) اجتناب ناپذیر می نماید.
با پیشرفت سنگ نوردی صعود آزاد و محدود شدن سنگ نوردان در درجه 5 نیاز به اصلاح در نظام یوسه میتی به شدت احساس می گردید تا در اواخر سال های 1950 عده ای از سنگ نوردان آمریکایی بر آن شدند تا درجه 5 را نیز طبقه بندی نمایند به صورتی که در ابتدا درجه 5 به 5/1 – 5/2 و این درجه بندی آنقدر به دلیل اجرای حرکات سخت بر روی مسیر ها سیر صعود یافت که با کمال تعجب به 5/10 رسید ( 5/10 به لحاظ قانونی ریاضی برابر است با عدد 6 اما به دلیل نیازبه ایجا درجه بندی ریاضیدانان از این اشتباه فاحش چشم پوشیدند!) ولی سنگ نوردان به این کفایت نکردند .
مسیرهای سخت تر بعدی را با درجه های 5/10a و 5/10d صعود می گردید تا حدی که در صعود های سخت تر از 10/5 حرف a,b,c,d در کناراین درجات قرار می گرفت که نماد سختی آن بود پس از اتمام درجه 5/10d به ناچار درچه 11/5 و پس از آن 5/11a به وجود آمد و این داستان تا آنجایی ادامه یافت که امروزه در زیر عکس مسیر صعود جان لانگ سنگ نورد دره یوسه میت عدد 5/14b قید شده است و خدا می داند که بعدها این درجات تا چه عددی گسترش پیدا کند ( البته آنچه در این مباحث سخت تر از خود صعود مسیر است توضیح سختی مسیر و فرق آن با درجه قبلی یا بعدی می باشد سنگ نوردان زیادی تلاش کرده اند تا به طور دقیق بتوانند فرق درجات مختلف را بیان نمایند اما گاه کلمات برای تعریف دقیق و مشخص هر کدام از این درجات کم می آید و تعاریف دقیق و مشخص هر کدام از این درجات کم می آید و تعاریف ناقص می ماند اما در نهایت درجه بندی یوسه میتی را به شکل زیر طرح نمود تا حدود هر سری از درجات به طور کلی مشخص گردد.
5/4 تا5/0 مسیر آسان است . قابلیت صعود برای افراد فراهم می باشد.
5/7 تا 5/5 مسیر نیاز به برخورد جدی تری دارد و حرکات بایستی با برنامه ریزی و دقت اجرا شوند .
5/10 تا 5/8 مسیر علاوه بر تکنیک به قدرت بدنی بالا نیازمند است . روش اجرای حرکات عموما در تمرینات صعود بر روی مسیر پیدا و شگرد می گردد آنگاه مراحل بعدی صعود انجام می پذیرد.
5.10 به بالا از این به بعد تمرینات مداوم است که می تواند به همراه یک قدرت بدنی خوب و همچنینی یک تفکر درست در اجرای تاکتیک صعود نقش مهمی را ایفا می کند.
این درجه بندی امروزه تا 5/15 توسعه یافته است.
نظام درجه بندی فرانسوی
نظام درجه بندی فرانسوی به کلیت مسیر بیشتر توجه شده است اما ارتفاع ، طول مسیر ، هوای بد ، نوع سنگ ، همه و همه می تواند در درجه بندی این روش موثر باشد.
استاندارد های کلی در این نظام عبارت است از :
درجه1 (F) - برگرفته از کلمه FACILE
درجه2 (P.D) - برگرفته از کلمه PEU.DIFFICILE
درجه3 (A.D) - برگرفته از کلمه AAAEZ.DIFFICILE
درجه4 (D) - بر گرفته از کلمه DIFFICILE
درجه5 (T.D) - بر گرفته از کلمه TRES.DIFFDILE
درجه6 (E.D) - بر گرقته از کلمه EXTREMEMENT.DIFFICILE
این روش علاوه بر اعداد رسمی از درجه 5 به بعد در صعود آزاد با حرف های a,b,c,d و همراه با علامت مثبت یا منفی همراه می باشد . امروزه درجه بندی در روش فرانسوی در صعود آزاد تا درجه 9a پیشرفت کرده است که می توان آن را معادل XI+ در نظام اتحادیه و 5/15 در نظام یوسه میتی برابر دانست.
درجه بندی
برای آشنایی کارآموز
مجسم کنید در حال مطالعه کروکی مسیر صعودی هستید و این علایم را در کنار عنوان مسیر می بینید:
5/11 A2 W12
این نوشته فرمول ریاضی نیست ! بلکه توصیف کننده یک مسیر یخچالی که احتیاج به کرامپون و کلنگ برای حفظ تعادل دارد و سخت ترین بخش سنگ نوردی طبیعی آن با درجه 5/11 در نظام یوسه میتی است که می توان به صورت مصنوعی A2 نیز آن را صعود نمود !!
برای مشخص شدن سختی مسیرها و فعالیت انجام شده از مدت ها پیش تا کنون نظام های درجه بندی برای توصیف سختی و روشن نمودن شمای صعود پایه گذاری و مورد استفاده قرار گرفته اند .
آشنایی با این نظام ها می تواند کوهنورد را که در جستجوی اطلاعاتی درباره مسیر صعود آینده اش است راهنمایی نماید. وحتی به عنوان زبان مشترک بین کوهنوردانی از ملیت های مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
ضمنا آشنایی با این روش ها می تواند کوهنوردان را از طی کردن مسیرهای تکراری و افتادن در حلقه های تکراری باز دارد.
نظام درجه بندی سنگ نوردی مرسوم سنگنوردی در ایران نظام یوسه میتی Yosemit می باشد . این نظام دارای شش کلاس می باشد . سایر کلاس ها عبارتند از :
3 - کلاس1: راهپیمایی در مسیرهای ساده.
4 - کلاس2:دامنه پیمایی - صعود ساده از معابر سنگی
5 - کلاس3:کوه پیمایی – صعود با استفاده از طناب حمایت برای مبتدی ها
6 - کلاس4: کوهنوردی جدی ممکن است در بعضی جاها نیاز به حمایت میانی باشد – صعود با استفاده از حمایت و ایجاد کارگاه های حمایت برای تضمین در هنگام صعود نیاز به ایجاد حمایت میانی ، گاهی احساس می شود.
7 - کلاس5: درجه5 – صعود جدی است و با حمایت انجام می شود . کاربرد حمایت میانی ها الزامی و با خطر سقوط همراه می باشد.
سنگ نوردی طبیعی : که خود از 5/1 شروع می شود و تا 5/15 ادامه پیدا می کند و از 5/10 به بعد دارای زیر مجموعه های a,b,c,d می باشد.
8 - کلاس6 : سنگ نوردی مصنوعی A0-A5
در بسیاری از منابع برای مشخص نمودن چگونگی انجام صعود های فنی از ترکیب روش بالا با روش زمانی استفاده می کنند.
I - مسیر در چند ساعت صعود می شود.
II - مسیر در یک نیمه روز تمام می شود.
III - کامل کردن مسیر احتیاج به یک روز کامل دارد.
IV - مسیر توسط تیمی سریع یک روزه صعود می شود ، اما تیم ها ممکن است مجبور به بیتوته ( بیواک)شوند.
V - در مسیر حتما شب مانی انجام می شود و حتی ممکن است دو تا سه روز صعود به درازا بکشد.
VI - یک صعود کامل که نیاز به یک هفته زمان دارد.
VII - صعود های بلند (expedition) در مناطق کوهنوردی .
فرضا مسیر III5/11BC نشان می دهد سختی این مسیر 5/11bc و زمان لازم برای صعود آن یک روز کامل می باشد.
البته درجه بندی های سنگ نوردی با توجه به شرایط محیطی و توانایی های صعود کننده صورت می گیرد و ممکن است نظر دو صعود کننده درباره یک مسیر با هم فرق داشته باشد.
درجه بندی سنگ های کوتاه
برای آشنایی کار آموز
در مناطق سنگ نوردی ایران سنگ های کوتاهی وجود دارند که با وجود ارزش صعود و سختی بالا هیچ گونه درجه بندی بر روی آن ها صورت نپذیرفته است. درجه بندی سنگ های کوتاه نیز همانند درجه بندی سنگ نوردی بیشتر حسی و بر مبنای فشار است که سنگ نورد برای اجرای حرکات بر بدن خود حس می کند . نظرات مختلفی درباره این درجه بندی وجود دارد . دو روش مورد قبول درجه بندی سنگ های کوتاه درجه بندی فوتن بلو (Fontenblue) و ورمین (vermin) است که در زیر جدول مقایسه این دو روش با یکدیگر و روش یوسه میتی به عنوان ملاک مشاهده می شود.
درجه بندی مصنوعی (AID RATING)
برای آشنایی کارآموز
در تمامی دنیا از یک روش واحد برای تعیین درجه بندی صعود مصنوعی استفاده می شود . نماد A1 الی A5 تفسیرهای بسیار مختلفی برای این درجه بندی وجود داشته و همچنین این موضوع بستگی به اینکه صعود در چه زمانی و در چه مکانی انجام شده دارد . درجه بندی صعود مصنوعی به صورت زیر بیان می شود:
A1 تمامی ابزار حمایت میانی به صورت محکم و با اطمینان نصب شده اند.
A2 ابزارها قابل اطمینان هستند اما ممکن است در بعضی مواقع باعث مشکل شوند.
A3 اکثر ابزارها کاملا مطمئن نیستند ، ممکن است چند تایی به طور اتفاقی خوب عمل کنند.
A4 تعداد زیادی ابزار کار گذاشته شده که هیچ کدام نیرویی بیش از وزن صعود کننده را نمی توانند تحمل کنند .
20 A5متر یا بیشتر با شرایط A4
در اروپا به دلیل اینکه اکثر صعود های مصنوعی در گذشته دور انجام گرفته درجه بندی مصنوعی کمی خفیف تر است فرضا در مسیر A3 هر چند ابزارها خوب نیستند ولی جلوی یک سقوط متوسط را به خوبی می گیرند.A4 احتیاج به تعداد بسیار زیاد ابزار ندارند . و فقط یک صعود A5 گزارش شده است . درجه A0 نیز برای مشخص نمودن میانی های مستحکم و ثابت استفاده می شود.
در آمریکا به دلیل استفاده از ابزار جدید و تمایل برای صعود های بلند و با توجه به شرایط محیطی صعود مصنوعی و دیواره نوردی رشد بسیاری داشته و این درجه بندی دیواره نوردی در آن به خوبی مورد توجه و تفکیک قرار گرفته است . در زیر درجه بندی دیواره نوردی در آمریکا بیان شده است :
A0 آویزان ماندن بر روی ابزار و توقف بر روی میانی ها استفاده از ابزار برای بالا رفتن به طور عام استفاده از ابزار برای صعود اما بدون استفاده از رکاب. این درجه به عنوان صعود آزاد فرانسوی با طبیعی فرانسوی Free French نیز مشهور است.
A1 مصنوعی آسان . ابزارها راحت نصب می شوند و محکمند به طوری که هر کدام می توانند به تنهایی یک سقوط را متوقف کنند.
A2 مصنوعی معتدل . ابزارها کم وبیش مستحکمند و قبل از دو سه ابزار نامطمئن یک ابزار خوب نصب شده است.
A2+ همانند بالا اما بعد از هر میانی خوب تعداد بیشتری ابزار غیر قابل اطمینان نصب شده است که احتمال خطر سقوط را به وجود می آورند وی سقوط چندان خطرناک نیست.
A3 مصنوعی مشکل . تعداد زیادی ابزار نه چندان مطمئن با فاصله کم نصب می شوند . هر وسیله قبل از اینکه وزن به روی آن منتقل شود حتما آزمایش می شود . در طول طناب چند وسیله مطمئن نصب می شود ولی فاصله آن ها از هم بسیار زیاد است .
در صورت سقوط بیش از هشت میانی ممکن است کنده شوند . اما سقوط همچنان خطرناک نیست . هر چند طول احتیاج به چند ساعت زمان دارد تا کامل شود.
A3+ همانند بالا ولی با احتمال خطر در سقوط .
A4 مصنوعی شاق . بیشتر حمایت ها چیزی بیش از وزن سنگ نورد را تحمل نمی کنند . سقوط با خطر زیادی همراه است و هر 10 تا 15 متر یک میانی خوب نصب شده است.
A4+ با شرایط بالا . مصنوعی بسیار شاق ابزار بسیار به هم نزدیکند و هر طول احتیاج به ساعت های متوالی کار دارد.
A5 مصنوعی فوق شاق . به ابزارها هیچ گونه اطمینانی نیست که به توانند وزن بدن را تماما تحمل کنند . هیچ گونه رول یا ابزار مطمئن وجود ندارد.
A6 صعود A5 با کارگاه نا مطمئن که نمی تواند سقوط را تحمل کند . در صورت سقوط سرطناب حمایت چی نیز با او سقوط می کند ! تا کنون کسی این درجه را صعود نکرده است!!!
