طراحی برنامه کوهنوردی
برای طراحی برنامه باید برآورد و ارزیابی صحیحی از سطح افراد شرکت کننده داشته باشیم و باید توجه نمود که قدرت یک تیم در دست یابی به اهداف مورد نظر نه به اندازه قویترین افراد تیم و نه حتی میانگین توانایی های افراد شرکت کننده است بلکه بستگی کامل دارد به ضعیف ترین فرد ، که بی توجهی به این موضوع تمام فعالیت کوهنوردی را تحت الشعاع قرار داده و منجر به عدم موفقیت برنامه خواهد شد .
مهمترین عواملی که در سطح بندی و ارزیابی افراد باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از :
- آمادگی جسمانی : اولین شرط شرکت در برنامه توانایی جسمانی برای پیمایش مسیر می باشد . از میان فاکتورهای آمادگی جسمانی ، توان هوازی و استقامت اهمیت بیشتری دارند که هر کوهنورد باید با توجه به اصول تمرین خصوصا اصل توقف در پله ها و بالا بردن تدریجی فشار تمرین در جهت ارتقا آن بکوشد .
- آمادگی روانی : مهمترین شرط موفقیت یک برنامه آن است که فرد یا افراد شرکت کننده آمادگی روانی لازم برای تحمل فشارهای روانی ، استرس ها و بحران های احتمالی در برنامه را داشته باشند که در غیر این صورت باعث گسترش دامنه بحران ها خواهند شد .
آمادگی روانی کوهنورد را در برابر اثرات منفی عدم موفقیت مثل سرخوردگی و احساس واماندگی و بیش از آن در برابر آثار منفی موفقیت ها مثل خود بزرگ بینی و تکبر ، حفظ خواهد کرد که خصوصا بی توجهی به مورد اخیر چه بسا ریشه بسیاری از حوادث بوده و حداقل اینکه به سوختن آینده کوهنوردی فرد منجر گردد . به عبارت دیگر همچنان که در آمادگی جسمانی توجه به اصول توقف در پله ها و بالا بردن تدریجی فشار تمرین ضروری است ، این اصول در آمدگی روانی نیز اهمیت ویژه ای دارند .
- دانش : شامل طیف گسترده ای از دانسته ها از تغذیه و بهداشت گرفته تا دانش فنی اجرای صحیح تکنیک ها و استفاده صحیح از ابزار و لوازم می باشد .
- تجربه : در اثر شرکت در برنامه های متعدد در شرایط مختلف بوجود می آید و یکی از مهمترین اثرات آن بالا بردن اعتماد به نفس کوهنورد می باشد که البته باید از اعتماد به نفس کاذب که آثار منفی آن برکسی پوشیده نمی باشد تمیز داده شود .
- مسئولیت پذیری : از آنجایی که درکوهنوردی جمعی واقعی هر یک از اشخاص نقشی مشخص و اساسی در پیشبرد برنامه دارند ، بدیهی است که بی توجهی به مسئولیت های محوله منجر به شکست برنامه خواهد شد .
- هماهنگی : هر فرد صرفنظر از قابلیت ها و توانایی هایی که دارد باید انعطاف لازم برای هماهنگی با جمع را داشته باشد و نباید از نظر دور داشت که حضور یک فرد توانمند ناهماهنگ علی رغم تمام توانایی هایی که دارد می‌تواند باعث ایجاد تنش و عدم موفقیت برنامه شود .
2- سطح برنامه
لازم به ذکر نیست که همواره باید بین سطح برنامه و سطح افراد شرکت کننده تعادل برقرار باشد و برهم خوردن این تعادل به نفع افراد باعث نارضایتی آنان و افت کیفی برنامه ها می شود . محافظه کاری بیش از حد در اجرای برنامه ها هر چند ممکن است سطح ایمنی برنامه را بالا ببرد ولی نباید به بهای نادیده گرفته شدن عامل مهم رضایتمندی و ارضا روانی افراد باشد .
کوهنوردان در عین حالی که از خوشبین ترین افراد می باشند و همیشه با دیدی مثبت به قضایا نگاه می کنند ، برای سخت ترین شرایط برنامه ریزی کرده و پیش بینی های لازم را می کنند . طراحی برنامه هر چند برای دست یابی به هدفی مشخص می باشد ولی از آن مهمتر تامین ایمنی افراد و بعد از آن رضایتمندی آنان می باشد .
بعضی از مهمترین عوامل تعیین کننده سطح برنامه عبارتند از :
- سختی مسیر : سختی مسیر یکی از عوامل تعیین کننده سطح برنامه می باشد که از مسیرهای ساده کوهپیمایی تا مسیرهای دشوار دیواره ای و یخچالی را در بر می گیرد .
- مدت زمان اجرای برنامه : مدت زمان اجرای برنامه از عوامل مهم تاثیر گذار بر سطح آن می باشد . برآورد صحیح مدت زمان و همچنین زمان بندی های طول برنامه که به تاکتیک های اجرایی بر‌می گردد ، نقشی اساسی در موفقیت برنامه های کوهنوردی دارد .
- فصل و شرایط اقلیمی : توجه به ویژگی های اقلیمی و تغییرات فصلی در طراحی برنامه ضروری می باشد که خصوصا در صعود به مناطقی که برای گروه ناشناخته است و اطلاعات از گزارش های موجود استخراج می گردد باید به آن توجه ویژه نمود . در بسیاری از قلل مرتفع مسیرهای صعود زمستانی و تابستانی متفاوت است و بی توجهی به تغییرات دمایی ، بارش ها ، بادهای غالب محلی در فصول مختلف می تواند مشکلات زیادی را باعث گردد .
- ارتفاع : ارتفاعی که فعالیت کوهنوردی در آن صورت می گیرد ، خصوصا ارتفاع محل شب مانی برای افراد مبتدی ، می تواند روند صعود ، تغذیه ، خواب و ... کوهنورد را تحت تاثیر قرار دهد .
3- امکانات و هزینه ها
به جرات می توان گفت مهمترین عامل محدود کننده در برنامه های کوهنوردی در بسیاری از موارد مسائل مالی و هزینه ها می باشد که حتی در صعود های بلند هیمالیا فشار روانی حاصله برنامه را آبستن حوادث می سازد . یکی از هنر های برنامه ریزی پایین نگه داشتن هزینه ها می باشد که خصوصا در رابطه با بچه های جوان تر که استقلال مالی ندارند اهمیت به سزایی دارد .
مهمترین موارد هزینه ای که در طراحی برنامه باید در نظر گرفته شود عبارتند از :
- حمل و نقل : هزینه های مربوط به حمل و نقل عموما بخش اعظم هزینه برنامه ها را در بر می گیرد . در موارد بسیاری دیده شده است که برای سرشکن شدن هزینه حمل و نقل در ثبت نام برنامه ها دقت لازم صورت نگرفته و باعث بوجود آمدن مشکلات زیادی در برنامه ها می شود .
- لوازم شخصی و جمعی : تهیه و دارا بودن حداقل لوازم مشخص شده مورد نیاز برای هر شرکت کننده ضروری است که در صورت فقدان آنها باید بدون هیچگونه تعارفی از حضور شخص در برنامه جلوگیری شود .
- لوازم فنی : تهیه لوازم خاص برای برنامه های فنی یکی از مشکلات مهم کوهنوردان در برنامه های جدی می باشد که بی توجهی به آن ضررهای جبران ناپذیری را باعث می گردد . در رابطه با لوازم فنی توجه به استانداردهای تولید و از آن مهمتر استانداردهای نگهداری و استفاده - خصوصا وقتی که این لوازم اجاره ای یا قرضی باشند – حیاتی می باشد .
- تدارکات غذایی : تهیه مواد غذایی ، نگهداری سالم آنها و همچنین توجه به تنوع در برنامه غذایی و ذائقه شرکت کنندگان خصوصا در برنامه های طولانی مدتی که بصورت جمعی تهیه می شود یکی از مهمترین دغدغه های برگزار کنندگان می باشد .
استاد عزیز علیرضا صدری
6 / 3 / 1393
